ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΥΠΝΟΥ ΣΤΑ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΔΑΦ: ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΓΙΑ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ & ΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ

Γράφει η Μαρία (Μαριάννα) Βενιεράκη, MSc Ψυχολόγος

Η έγκαιρη αντιμετώπιση των προβλημάτων ύπνου στα παιδιά και τους εφήβους με Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ) είναι υψίστης σημασίας, ώστε να προληφθούν και να περιοριστούν όσο το δυνατόν περισσότερο οι δυσμενείς επιπτώσεις που αυτά συνεπάγονται τόσο για τους ίδιους όσο και για τους γονείς τους.

 Πώς μπορούν να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα ύπνου στα παιδιά και τους εφήβους με ΔΑΦ;

Κατά γενικό κανόνα, για την αντιμετώπιση των προβλημάτων ύπνου στον γενικό πληθυσμό, λαμβάνονται υπόψη το είδος και τα αίτιά τους. Στην περίπτωση των παιδιών και των εφήβων με ΔΑΦ, ωστόσο, θα πρέπει επίσης να εντοπίζονται και να αντιμετωπίζονται και οι πιθανές συννοσηρές καταστάσεις (π.χ., η ΔΕΠ-Υ ή κάποια αγχώδης διαταραχή). Θα πρέπει δε να συνυπολογίζεται το επίπεδο κατανόησής τους, ενώ στα μεγαλύτερα παιδιά και κυρίως στους εφήβους, θα πρέπει να δίνεται μεγάλη σημασία στις προσωπικές τους εμπειρίες και απόψεις αναφορικά με το ποιους παράγοντες θεωρούν οι ίδιοι ότι συμβάλλουν στον καλό ύπνο και το πώς πιστεύουν ότι μπορούν να βοηθηθούν, προάγοντας, έτσι, την αίσθηση της αυτοδιάθεσής τους.

Για τα προβλήματα ύπνου με συμπεριφορική αιτιολογία, εφαρμόζονται διάφορες πρακτικές και στρατηγικές, οι οποίες στοχεύουν στον έλεγχο και την τροποποίηση της συμπεριφοράς και του περιβάλλοντος, με πολύ καλά αποτελέσματα. Τον βασικότερο ρόλο για την εφαρμογή αυτών των πρακτικών και στρατηγικών, κυρίως για τα μικρότερα παιδιά, τον έχουν οι γονείς, με τη βοήθεια της θεραπευτικής ομάδας που τα παρακολουθεί. Όμως, τα προβλήματα εκείνα που σχετίζονται με τη φυσιολογία και ιατρικά ζητήματα θα πρέπει να αντιμετωπίζονται από έναν γενικό γιατρό, έναν παιδίατρο ή έναν παιδοψυχίατρο, με τη χορήγηση ενδεχομένως της κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής. Στις περιπτώσεις δε κατά τις οποίες τα προβλήματα ύπνου σχετίζονται με δυσκολίες στη σκέψη και τη διαχείριση των συναισθημάτων, μπορεί να αποδειχθεί βοηθητική η  εξατομικευμένη ψυχοθεραπευτική παρέμβαση.

Στη συνέχεια, παρουσιάζονται οι διάφορες παρεμβάσεις που μπορούν να βελτιώσουν τον ύπνο των παιδιών και των εφήβων με ΔΑΦ. (Εφεξής και για λόγους συντομίας, τις περισσότερες φορές θα γίνεται αναφορά στα παιδιά, αλλά θα εννοούνται και οι έφηβοι.) Αναφορικά με τις παρεμβάσεις στη συμπεριφορά, θα πρέπει να σημειωθεί ότι όποιο πλάνο και αν υιοθετηθεί, απαιτείται υπομονή, καθώς θα χρειαστούν τουλάχιστον 2 εβδομάδες προσπάθειας για να υπάρξει κάποια βελτίωση. Στην αρχή και για αρκετές μέρες, είναι πιθανό κάποια παιδιά να αντιδράσουν έντονα, με κλάματα και ξεσπάσματα θυμού. Σε μια τέτοια περίπτωση, οι γονείς θα πρέπει να συνεχίσουν να εφαρμόζουν το πλάνο που έχουν συμφωνήσει, με σταθερότητα και συνέπεια. Καλό θα είναι να θέτουν αρχικά έναν μικρό στόχο και σταδιακά να ενσωματώνουν και άλλους, ενώ είναι προτιμότερο να επιλέγουν μια ήρεμη στιγμή για να ξεκινήσουν να εφαρμόζουν το πλάνο, κατά την οποία θα νιώθουν ήρεμοι και αποτελεσματικοί.

Α. ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΚΑΙ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Εξηγείστε τον ύπνο 

Καθώς τα παιδιά με ΔΑΦ δυσκολεύονται να κατανοήσουν τη σημασία του ύπνου, είναι σημαντικό να τους εξηγήσετε γιατί θα πρέπει να κοιμούνται. Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί με τη βοήθεια σχετικών παιδικών βιβλίων ή κάποιας Κοινωνικής Ιστορίας^TM (Carol Gray). Είναι επίσης σημαντικό να τα καθησυχάζετε σχετικά με πιθανούς φόβους που ενδεχομένως να έχουν και να τα διαβεβαιώνετε ότι δεν διατρέχουν κανέναν κίνδυνο όση ώρα κοιμούνται, καθώς και όταν κοιμούνται μόνα τους. Πολλά παιδιά με ΔΑΦ ανταποκρίνονται πολύ καλά το φυσικό άγγιγμα, οπότε μπορείτε, επίσης, να τα καθησυχάζετε χαϊδεύοντάς τα στο κεφάλι ή τρίβοντάς τα απαλά στους ώμους ή την πλάτη. Επιπλέον, θα πρέπει να εξηγήσετε στα παιδιά ότι το κρεβάτι τους, όπως και η ώρα του ύπνου, είναι μόνο για τον ύπνο και όχι για παιχνίδι.   

Χρησιμοποιήστε ένα ημερολόγιο ύπνου

Η καταγραφή των συνηθειών των παιδιών πριν από τον ύπνο βοηθάει τους γονείς να εντοπίσουν τα ασυνήθιστα μοτίβα που ακολουθούν, γεγονός που θα τους διευκολύνει να κατανοήσουν τους παράγοντες εκείνους που τα εμποδίζουν από το να έχουν έναν καλό ύπνο. Στην περίπτωση των νυχτερινών τρόμων και της υπνοβασίας, το ημερολόγιο βοηθάει να προσδιοριστεί η συχνότητά τους και οι πιθανοί εκλυτικοί παράγοντες. Επίσης, οι καταγραφές θα βοηθήσουν τους γονείς να δώσουν μια πλήρη εικόνα στον γιατρό για τη συχνότητα και την έκταση των προβλημάτων του ύπνου, ενώ θα τους βοηθήσουν να αξιολογήσουν την αποτελεσματικότητα των στρατηγικών και των πρακτικών που ήδη εφαρμόζουν. Το ημερολόγιο ύπνου βοηθάει τα μεγαλύτερα παιδιά να κατανοήσουν τις δυσλειτουργικές συνήθειές τους και να αναπτύξουν προσωπικά κίνητρα για να βελτιώσουν τον ύπνο τους.  

Δημιουργήστε ένα άνετο περιβάλλον ύπνου

Το άνετο περιβάλλον ύπνου βοηθάει τα παιδιά με ΔΑΦ να χαλαρώνουν, κυρίως όταν αντιμετωπίζουν αισθητηριακά προβλήματα. Οι παρακάτω οδηγίες μπορούν να βοηθήσουν τους γονείς να δημιουργήσουν ένα ευνοϊκό περιβάλλον για τον ύπνο των παιδιών τους:

• Διατηρείτε το δωμάτιο των παιδιών σκοτεινό. Για τα παιδιά που φοβούνται το σκοτάδι και επιθυμούν να κοιμούνται με φωτάκι νυκτός, καλό είναι να επιλέγετε κάποιο με χαμηλό φως. Το πρωί, αφήνετε το φυσικό φως να εισέρχεται στο δωμάτιο.
• Ελαχιστοποιείτε τους οικιακούς θορύβους και φροντίζετε ώστε να επικρατεί ησυχία στο δωμάτιο των παιδιών. Ο λευκός ήχος (π.χ., ο ήχος της βροχής που παράγουν διάφορες ειδικές συσκευές), μπορεί να βοηθήσει παιδιά να χαλαρώνουν και να κοιμούνται καλύτερα.
• Απομακρύνετε τυχόν διασπαστικά αντικείμενα που μπορούν να τραβούν την προσοχή και το ενδιαφέρον τον παιδιών, αποτρέποντάς τα να κοιμηθούν.
• Ρυθμίζετε κατάλληλα τη θερμοκρασία του δωματίου ώστε να μην κάνει πολλή ζέστη ή πολύ κρύο, και περιορίζετε τις έντονες μυρωδιές.
• Επιλέγετε για τα παιδιά άνετες πιτζάμες, χωρίς ενοχλητικές ετικέτες.
• Οι έφηβοι μπορούν να επιλέγουν οι ίδιοι το επίπεδο αισθητηριακής ικανοποίησης και άνεσης που τους ταιριάζει (π.χ., άλλοι θέλουν να φορούν ελαφρές και κοντομάνικες πιτζάμες και άλλοι χοντρές, που καλύπτουν πλήρως τα άκρα τους).
• Για τα παιδιά που έχουν υπερευαισθησία στις γεύσεις, επιλέγετε οδοντόκρεμα με απαλή γεύση για το βούρτσισμα των δοντιών πριν από τον ύπνο.
• Προμηθευτείτε κουβέρτες βαρύτητας, σεντόνια συμπίεσης και στρώματα ειδικής τεχνολογίας, τα οποία φαίνεται ότι βελτιώνουν, κατά περίπτωση, την ποιότητα του ύπνου των παιδιών, βοηθώντας τα να χαλαρώνουν. Επίσης, κάποιες εταιρείες κατασκευάζουν παιδικά κρεβάτια με τέντα, τα οποία προσφέρουν στα παιδιά ζεστασιά και ασφάλεια.
• Βοηθάτε τα παιδιά να εφαρμόζουν τεχνικές χαλάρωσης πριν από τον ύπνο, όπως ένα ζεστό μπάνιο ή ένα απαλό μασάζ.
• Ενθαρρύνετε τους εφήβους να επιλέγουν οι ίδιοι τις πρακτικές που τους διευκολύνουν να χαλαρώνουν για να κοιμηθούν. Μερικοί επιλέγουν να γράφουν τι πρόκειται να συμβεί την επόμενη μέρα, ώστε να προετοιμάζονται κατάλληλα, ή να παίρνουν βαθιές ανάσες πριν από τον ύπνο.
• Εξασφαλίζετε ότι τα παιδιά αποκοιμιούνται στο κρεβάτι τους και όχι κάπου άλλου (πχ., στον καναπέ) πηγαίνοντας στη συνέχεια στο κρεβάτι τους.

Εδραιώστε ένα σταθερό ωράριο ύπνου   

Είναι απαραίτητο τα παιδιά να ακολουθούν ένα σταθερό ωράριο ύπνου σε καθημερινή βάση, συμπληρώνοντας τον απαραίτητο αριθμό ωρών ύπνου για την ηλικία τους. Ακόμα και όταν δεν κοιμηθούν καλά ένα βράδυ, θα πρέπει να διατηρήσουν το ωράριο του ύπνου τους, και να ξυπνήσουν το πρωί την προκαθορισμένη ώρα και όχι αργότερα. Παρομοίως, ο σύντομος υπνάκος στη διάρκεια της ημέρας θα πρέπει να ακολουθεί ένα σταθερό πρόγραμμα, ενώ δεν θα πρέπει να λαμβάνει χώρα αργά μέσα στην ημέρα.

Ακολουθούν οι συνιστώμενες ώρες ύπνου ανά ηλικία, σύμφωνα με τη νέα οδηγία του  Αμερικάνικου Ιδρύματος για τον Ύπνο (NSF). Θα πρέπει να σημειωθεί, ωστόσο, ότι η οδηγία αυτή είναι ενδεικτική, καθώς οι ώρες ύπνου που χρειάζονται καθημερινά τα παιδιά και οι έφηβοι διαφέρουν από άτομο σε άτομο:

• Νήπια: 11-14 ώρες
• Παιδιά προσχολικής ηλικίας: 10-13 ώρες
• Παιδικά σχολικής ηλικίας: 9-11 ώρες
• Έφηβοι: 8-10 ώρες

Εκπαιδεύστε τα παιδιά να κοιμούνται μόνα τους

Στην περίπτωση των παιδιών που επιμένουν να κοιμάται μαζί τους κάποιος από τους γονείς τους ή να κοιμούνται τα ίδια στο κρεβάτι των γονιών τους, θα πρέπει να τα εκπαιδεύσετε ώστε να κοιμούνται μόνα τους. Για να το κατορθώσετε αυτό, θα πρέπει αρχικά να φροντίσετε ώστε να κοιμούνται αποκλειστικά στο δικό τους κρεβάτι, ακόμα και όταν παίρνουν έναν σύντομο υπνάκο στη διάρκεια της ημέρας. Κατόπιν, μπορείτε να εφαρμόσετε τα παρακάτω βήματα, ένα κάθε φορά για μερικά βράδια μέχρι να  εδραιωθεί, προτού περάσετε στο επόμενο:

1. Ξαπλώστε δίπλα στο παιδί, στο κρεβάτι του
2. Καθίστε σε μια καρέκλα δίπλα στο κρεβάτι του παιδιού
3. Καθίστε σε μια καρέκλα κοντά στην πόρτα του δωματίου του παιδιού
4. Καθίστε σε μια καρέκλα έξω από το δωμάτιο του παιδιού με την πόρτα ανοιχτή, ώστε να μπορεί να σας βλέπει
5. Καθίστε σε μια καρέκλα έξω από το δωμάτιο του παιδιού με την πόρτα κλειστή
6. Πηγαίνετε στο δωμάτιό σας και κοιμηθείτε στο κρεβάτι σας

Δημιουργείστε μια θετική και καθησυχαστική ρουτίνα ύπνου

Είναι σημαντικό για τα παιδιά να ακολουθούν μια θετική ρουτίνα ύπνου, ώστε να αναπτύξουν λειτουργικά μοτίβα συμπεριφοράς, γεγονός που θα τους προσδώσει το αίσθημα της προβλεψιμότητας και θα τα κάνει να νιώσουν ηρεμία και ασφάλεια. Για να το καταφέρετε αυτό οι γονείς, η ρουτίνα που θα δημιουργήσετε θα πρέπει να ξεκινάει 15-10 λεπτά πριν από τον ύπνο μέσα στο δωμάτιο των παιδιών και να περιλαμβάνει καθησυχαστικές δραστηριότητες (π.χ., το διάβασμα ενός παραμυθιού), οι οποίες θα τα βοηθούν να χαλαρώνουν. Η έκθεση των παιδιών στις ψηφιακές οθόνες πριν από τον ύπνο θα πρέπει να αποφεύγεται, ώστε να μην εμποδίζεται η έκκριση της μελατονίνης, της ορμόνης που είναι απαραίτητη για τον ύπνο. Για την καλύτερη κατανόηση και εφαρμογή των βημάτων της ρουτίνας του ύπνου, είναι προτιμότερο αυτά να καταγράφονται, ενώ για τα μικρότερα παιδιά είναι εξαιρετικά βοηθητικό να οπτικοποιούνται με τη χρήση εικόνων.

Αγνοήστε την αρνητική συμπεριφορά και ενισχύστε τη θετική

Τα παιδιά θα πρέπει να ενισχύονται μέσα από την επιβράβευση για κάθε μικρή επιτυχή προσπάθειά τους να αλλάξουν τις συνήθειες του ύπνου τους και να προσαρμόσουν τη συμπεριφορά τους. Για τον σκοπό αυτό, θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν πίνακες καταγραφής και συστήματα ανταλλάξιμων αμοιβών. Επιβραβεύετε τα παιδιά το πρωί εφόσον κατορθώνουν να εφαρμόζουν το πρόγραμμα ύπνου που έχετε καταρτίσει, επιτρέποντάς τους, για παράδειγμα, να παίζουν λίγο περισσότερο το αγαπημένο τους βιντεοπαιχνίδι. Από την άλλη, αγνοείτε τις προβληματικές συμπεριφορές που συνεχίζουν να εμφανίζουν τα παιδιά ενώ έχει εδραιωθεί μια καλή ρουτίνα ύπνου, και συνεχίστε να εφαρμόζετε με συνέπεια και σταθερότητα τους κανόνες που έχετε θέσει.

Δώστε έμφαση στα ζητήματα ασφαλείας

Κάποια παιδιά με ΔΑΦ που ξυπνούν μέσα στη νύχτα μπορεί να σηκώνονται από το κρεβάτι τους και να εμφανίζουν συμπεριφορές οι οποίες να θέτουν σε κίνδυνο τη σωματική τους ακεραιότητα, με αποτέλεσμα να χρειάζονται διαρκή επίβλεψη. Σε τέτοιες περιπτώσεις, φροντίζετε για την ασφάλεια των παιδιών απομακρύνοντας από το δωμάτιό τους τα ογκώδη και επικίνδυνα αντικείμενα, και τις ηλεκτρικές συσκευές. Επίσης, χρησιμοποιείτε συσκευές και συστήματα προστασίας και ασφαλείας (π.χ., προστατευτικά επίπλων, καλωδίων, πριζών και παραθύρων, αισθητήρες κίνησης, συστήματα παρακολούθησης και ενδοεπικοινωνίας κ.λπ.).  

Δημιουργήστε ένα κατάλληλο πλάνο διατροφής

Κάποιες τροφές αυξάνουν την ενέργεια των παιδιών με ΔΑΦ, εμποδίζουν τη συγκέντρωσή τους και προκαλούν προβλήματα στο πεπτικό τους σύστημα, ενώ άλλες τα βοηθούν να χαλαρώνουν. Ανάμεσα στις τροφές που έχουν ενοχοποιηθεί συγκαταλέγονται το γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα, εξαιτίας της καζεΐνης που περιέχουν, οι τροφές πλούσιες σε γλουτένη (π.χ., το σιτάρι και το καλαμπόκι), η ζάχαρη και τα πρόσθετα τεχνητά συστατικά. Από την άλλη, οι τροφές που θεωρούνται ότι βοηθούν τα παιδιά να κοιμούνται είναι οι μπανάνες, η βρώμη, το χαμομήλι, το ακτινίδιο και τα ω-3 λιπαρά, τα οποία περιέχονται στα λιπαρά ψάρια, στα καρύδια κ.ά. Για τα παιδιά με διατροφικές ευαισθησίες και ιδιαίτερες διατροφικές συνήθειες και συμπεριφορές, θα πρέπει να ζητήσετε τη βοήθεια κάποιου ειδικού.

Ελέγξτε την κατανάλωση υγρών πριν από τον ύπνο

Εάν τα παιδιά ξυπνούν συχνά μέσα στη νύχτα για να επισκεφθούν την τουαλέτα, θα πρέπει να τα επιβλέπετε ώστε να μην καταναλώνουν πολλά υγρά κοντά την ώρα του ύπνου. Για τα παιδιά που δυσκολεύονται να εκπαιδευτούν στη χρήση της τουαλέτας και βρέχουν τη νύχτα το κρεβάτι τους, με αποτέλεσμα να ξυπνούν και να σηκώνονται όρθια, είναι απαραίτητο οι γονείς να απευθυνθούν στην θεραπευτική ομάδα με την οποία συνεργάζονται ώστε να ζητήσουν εξειδικευμένη βοήθεια.

Ενισχύστε καθημερινές δραστηριότητες που προάγουν τον ύπνο   

Η καθημερινή σωματική άσκηση, και μάλιστα όταν γίνεται νωρίς μέσα στην ημέρα, διευκολύνει την έλευση του ύπνου και τη μετάβαση στον βαθύ ύπνο στη διάρκεια της νύχτας, κάνοντας τα παιδιά να νιώθουν φυσική κούραση. Έτσι, είναι απαραίτητο να τα ενθαρρύνετε να ασκούνται καθημερινά, ακόμα και τις μέρες που δεν έχουν σχολείο. 

Φροντίστε και τον δικό σας ύπνο

Όχι μόνο τα προβλήματα ύπνου των παιδιών σας με ΔΑΦ αλλά και οι αυξημένες καθημερινές ανάγκες τους, καθώς και οι γενικότερες απαιτήσεις και ευθύνες της καθημερινότητας, είναι πιθανό να εμποδίζουν σημαντικά και εσάς τους γονείς από το να έχετε έναν ομαλό και επαρκή ύπνο. Καθώς δεν είναι πάντα εύκολο να συντονίζετε τον δικό σας ύπνο με τον ύπνο των παιδιών σας, καθώς μπορεί να βρίσκεστε σε υπερένταση όταν εκείνα αποκοιμιούνται, είναι απαραίτητο να φροντίζετε ώστε τα παιδιά να απασχολούνται με ασφαλείς δραστηριότητες στη διάρκεια της ημέρας μέσα ή έξω από το σπίτι, ώστε να έχετε τον χρόνο να χαλαρώνετε και να κοιμάστε. Εάν, ωστόσο, εμφανίζετε και εσείς προβλήματα ύπνου που επιμένουν, είναι απαραίτητο να επισκεφθείτε τον γιατρό σας.

Β. ΦΑΡΜΑΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί ο γιατρός να συστήσει τη λήψη φαρμακευτικής αγωγής. Στις περισσότερες περιπτώσεις, ωστόσο, τα φάρμακα χορηγούνται σε συνδυασμό με τις μη φαρμακευτικές μεθόδους. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα ερευνητικά δεδομένα για τη χρήση και την αποτελεσματικότητα των φαρμάκων στην αντιμετώπιση των προβλημάτων ύπνου στα παιδιά με ΔΑΦ είναι λιγοστά, ενώ δεν υπάρχουν εγκεκριμένα φάρμακα για αυτή την ηλικιακή ομάδα.

Συνήθως, χορηγούνται συμπληρώματα μελατονίνης, αντιψυχωσικά, αντικαταθλιπτικά, στοματικό συμπλήρωμα σιδήρου κ.ά. Σε πολλές περιπτώσεις, χρησιμοποιούνται, επίσης, συμπληρώματα διατροφής με φυτικά εκχυλίσματα, και αφεψήματα από βότανα ή μεταλλικά ιχνοστοιχεία.

Γ. ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

Η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία για την Αϋπνία για τα παιδιά (CBT-CI) εφαρμόζεται με εξαιρετικά αποτελέσματα στα παιδιά τυπικής ανάπτυξης, τόσο για την αντιμετώπιση της αϋπνίας όσο και άλλων προβλημάτων ύπνου. Τα τελευταία χρόνια, έχουν γίνει κάποιες προσπάθειες να μελετηθεί η αποτελεσματικότητα της CBT-CI στη βελτίωση του ύπνου στα παιδιά με ΔΑΦ και του στρες που βιώνουν οι γονείς τους, με αρκετά θετικά αποτελέσματα. Ωστόσο, δεν έχει ακόμα καταστεί σαφές πώς μπορεί καλύτερα να εφαρμοστεί η συγκεκριμένη θεραπευτική μέθοδος στα παιδιά αυτά, κυρίως όταν αντιμετωπίζουν προβλήματα επικοινωνίας.

Συμπερασματικά, η προαγωγή της ποιότητας του ύπνου των παιδιών και των εφήβων με ΔΑΦ δεν συνεπάγεται τη θεραπεία του αυτισμού τους, αλλά μπορεί να περιορίσει την ένταση των συμπτωμάτων τους, βοηθώντας κατά συνέπεια τους πάσχοντες να βελτιώσουν την υγεία τους και τη λειτουργικότητά τους, και μειώνοντας την ενόχληση και την ταλαιπωρία που υφίστανται οι γονείς τους. Ως εκ τούτου, ο έγκαιρος εντοπισμός και η κατάλληλη αντιμετώπιση των προβλημάτων ύπνου στα παιδιά και τους εφήβους με ΔΑΦ, παράλληλα με την αντιμετώπιση των βασικών συμπτωμάτων του αυτισμού και όχι ξεχωριστά, μπορεί να βοηθήσει ουσιαστικά προς αυτή την κατεύθυνση.